به نقل از «فارس»

«سندروم رشد کاریکاتوری علم و فناوری» چگونه اصلاح شد؟

تاریخ انتشار: ۶ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۹۷۴۷۵۷

به گزارش گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، در اولین روز آبان‌ماه، بررسی جزئیات فصل بیستم برنامه هفتم توسعه انجام شد. فصلی که با عنوان ارتقای نظام علمی، فناوری و پژوهشی اهداف 5 سال آینده را برای زیست‌بوم علمی و دانشگاهی کشور مشخص می‌کند. مهم‌ترین تغییرات این فصل از لایحه مربوط به واقع‌بینانه‌تر کردن سنجه‌ها، تقویت احکام و سنجه‌های مسئله‌محور و اضافه کردن سنجه‌های جدید بود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در این گزارش، تفاوت لایحه اصلاح‌شده با نسخه پیشین آن را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

اضافه شدن سنجه‌های جدید به فصل علم و فناوری

دولت در لایحه اولیه برنامه، تنها ۷ سنجه را تعیین کرده بود که در برخی از موارد آن در بررسی روز 1 آبان‌ماه، هدف تعیین‌شده را تغییر داد. تعیین رتبه 42 برای شاخص نوآوری یکی دیگر از این تغییرات بود که نشان می‌دهد بر دولت تکلیف می‌شود که تا 5 سال آینده زیست‌بوم نوآوری کشور را ارتقا دهد. این زیست‌بوم، در واقع همان زیست‌بوم استارت‌آپی و دانش‌بنیان است که با توجه به معیارهای مختلف، وضعیت آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.

 

سنجه‌های جدید در نظر گرفته شده در برنامه هفتم توسعه

 

سنجه‌های قبلی لایحه هفتم توسعه و اصلاحات انجام‌شده

 

یکی از سیاست‌های مهمی که به تقویت زیست‌بوم نوآوری در هر کشوری کمک می‌کند، بهبود ابزارهای تأمین مالی است. سرمایه خون شریان‌های زیست‌بوم است و بایستی بستر به نحوی فراهم شود که چرخه رسیدن علم و نوآوری به بازار با سرمایه تسریع شود. به همین دلیل، یکی از موارد اضافه شده در این فصل این است که سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی در 5 سال روبرو بایستی به میزان 15 برابر افزایش داده شود. ضرورت افزایش این سرمایه، تا پیش از این و از زمان لایحه ششم نیز از سوی مسؤولان صندوق چندین بار مطرح شده بود، اما اقدامی برای آن صورت نپذیرفت.

البته در مقابل این تغییرات، بار مالی سنجه‌ها، نکته‌ای است که از سوی دولت مطرح شده است. محسن نجفی‌خواه، نماینده دولت در مخالفت با اصلاحات در نظرگرفته‌شده برای فصل بیستم اعلام کرد: افزایش سرمایه صندوق شکوفایی و نوآوری به مقدار 15 برابر، بار مالی بسیاری دارد و مشخص هم نیست که بار مالی ۱۵ برابر با چه هدفی انجام می‌شود.

اما محمدمهدی زاهدی، به عنوان نماینده کمیسیون تلفیق در پاسخ به این اظهارات گفت: مرکز پژوهش‌های مجلس دراین‌باره همکاری کرده است و حتی برخی از موارد آن تعدیل شده است. همچنین حوزه نوآوری و تولید علم یک چرخه است که در آن مقاله تبدیل به کاربرد درصنعت می‌شود و قرار نیست به دلیل بی‌توجهی در برنامه ششم، ما هم به این بخش ها توجه نکنیم.

 

شایان ذکر است که پیش از این، مرکز پژوهش‌های مجلس اهداف کمی ارائه شده را با احکام ذیل فصل ناهمخوان دانسته بود. این مرکز عنوان کرده بود که شاخص‌های کمی انتخاب شده نیز کامل و جامع نیستند. به عنوان مثال در حالی از شاخص‌های سهم محصولات با فناوری متوسط به بالا از تولید ناخالص داخلی یا بهبود شاخص جهانی نوآوری استفاده شده است که هیچ برنامه مشخصی ذیل احکام برای تحقق این اهداف یا مؤثر بر تحقق این اهداف وجود ندارد.

با توجه به اصلاحیه‌های جدید مجلس و فضای احکام پیشنهادی لایحه در فصل علم، پژوهش و فناوری، به نظر می‌رسد بهبود در رتبه شاخص جهانی نوآوری بیشتر از منظر آموزش و پژوهش دیده شده است.

تعدیل رتبه تولید علم و کاهش فشار روی اساتید

تا پیش از اصلاح لایحه، قرار بود در پنج سال آینده رتبه ایران در زمینه تولید علم باید به جایگاه دوازدهم برسد. رتبه کنونی ایران در این زمینه 15 و هم‌رده با کشورهایی مانند هلند و سوئیس است و بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد که در خوشبینانه‌ترین حالت، ایران برای رسیدن به رتبه دوازدهم تا 5 سال آینده باید 3 پله صعود کند و این 3 پله صعود به قیمت افزایش ۵۰ درصدی سهم انتشار مقالات علمی-پژوهشی در کشور تمام خواهد شد؛ آن‌هم مقالاتی که احتمالا مشکلی را حل نمی‌کنند. به عبارت دیگر، برابر با کشورهایی مثل هلند و سوئیس مقاله می‌نویسیم، اما به اندازه آن‌ها به کاربردی بودن و کیفیت مقالات توجه نداریم.

در اصلاحالات انجام شده، نمایندگان مجلس رتبه 14 را مورد قبول دانستند و این جایگاه را برای تولید علم ایزان در دنیا قرار دادند. این تغییر یک اتفاق مثبت و مورد انتظار برای نسخه اولیه لایحه بود؛ چراکه هدف‌گذاری پیشین به معنای آن بود که ما باید مقاله و انتشارات علمی بیشتری تولید کنیم و دانشگاه‌رفته‌ها می‌دانند این هدف، یعنی فشار بیشتر به استاد و سپس دانشجو برای تولید مقاله بیشتر.

این تغییر لایحه، در کنار سیاست‌گذاری‌های تکمیلی درست مانند اصلاح آئین‌نامه ارتقای اساتید می‌تواند گام مهمی برای مسئله‌محور شدن دانشگاه‌ها باشد. به دلیل وجود رویه معیوب ارتقای اعضای هیأت علمی، دانشگاه‌ها هم‌اکنون هم فشار زیادی بر استادها برای نوشتن مقالات می‌کنند. به عبارت دیگر، طبق آئین‌نامه فعلی ارتقای اعضای هیأت علمی، اساتید مجبورند برای اینکه رتبه خود را بالاتر ببرند، مقاله بیشتری تولید کنند. البته این آئین‌نامه پس از تذکر رهبر انقلاب در حال بازنگری است و احتمالا ضرایب به نحوی تغییر خواهد کرد که اساتید و اعضای هیأت علمی برای انجام پژوهش‌های مسأله‌محور ترغیب شوند.

 

اولین قدم‌ها برای درمان سندروم رشد نامتوازن

باید توجه داشت که تولید مقاله و بالابردن جایگاه علمی ایران، اتفاق مثبت و روبه‌جلویی است، اما مهم آن است که بتوان موضوع مقالات و پژوهش‌های دانشگاهی را با مسائل و چالش‌های موجود هماهنگ کرد، نه اینکه صرفا پژوهشی بی‌هدف و فقط برای بالابردن رتبه علمی تولید شود. به عبارت بهتر، توجه بیش از حد به کمیت تولید علم باعث شده اساتید توانمند و جوان که می‌توانند با پژوهش‌های خود مسئله‌ای از کشور را حل کنند، عملا وقت سرخاراندن ندارند و برای ارتقای خود مجبورند که به نوشتن تعداد بیشتر مقالات روی بیاورند.

کاربردی نبودن پایان‌نامه‌ها، مقالات و پژوهش‌ها در کشور، یکی از ضعف‌های نظام علمی و دانشگاهی است و لایحه هفتم تا پیش از اصلاح موجب تشدید آن می‌شد. به همین دلیل در تولید علم ایران رتبه 15 داریم، اما در ارتباط صنعت و دانشگاه در جایگاه 128 دنیا قرار گرفته‌ایم و این یعنی یک رشد نامتوازن و ناترازی قابل توجه بین دو موضوع علم و تولید ثروت از آن.

توجه به تجاری‌سازی دانش و به کاربرد رساندن علم تولیدشده در دانشگاه‌ها نیاز به سیاست‌هایی دارد که دانشگاه‌ها را به سمت صنعت و صنایع را به سمت دانشگاه‌ها سوق دهد. سیاست‌هایی مثل اعتبار مالیاتی، کاهش یارانه‌ها و ایجاد بازار رقابتی، از مواردی است که می‌تواند صنایع را به سمت تحقیق و توسعه و استفاده از نوآوری حرکت دهد.

 

از آن طرف، برای اینکه دانشگاه‌ها نیز به این جریان تحقیق و توسعه وصل شوند، لازم است تا تدابیر مناسبی انجام شود. اعضای هیأت علمی برای اینکه رتبه خود را از دانش‌یار و استادیار به استاد ارتقا دهند، مجبورند تعداد مقالات و انتشارات خود را بالا ببرند و فعلا هیچ الزام یا محرکی برای آن‌ها وجود ندارد که موضوع پژوهش‌های خود را به جای متمرکز کردن در مرز دانش، بر چالش‌های روز کشور اختصاص دهند.

اصلاح آئین‌نامه ارتقای اساتید و برنامه هفتم توسعه به نحوی که درمان این سندروم رشد نامتوازن در کشور را نتیجه دهد، از نیازهای روز فضای علم و فناوری در کشور است.

«نان» محور قرار داده می‌شود

در اصلاحات جدید فصل علم و فناوری لایحه، مقرر شده است که حداقل20 درصد از پژوهشگران دوره پسادکتری، بر پژوهش‌های کاربردی، صنعتی و فناورانه تمرکز کنند. این یعنی، وزارت علوم بایستی سعی کند در 5 سال پیش رو سهم پژوهش‌هایی که بر اساس یک نیاز واقعی کشور انجام می‌شود را افزایش دهد.

از طرفی، در برنامه نهایی هفتم توسعه، برای پارساهای (پایان‌نامه و رساله) تقاضامحور و نیازمحور نیز سهم در نظر گرفته شده است. نکته جالب توجه این است که این سهم در گروه علوم انسانی و گروه‌های علمی غیر علوم انسانی به تفکیک مشخص شده است. این امر در کنار ضمانت‌ها و سیاست‌های اجرایی تکمیلی می‌تواند به حل مشکلات و چالش‌های صنعت و همینطور جامعه کمک کند.

پارساهای نیازمحور و تقاضامحور، بر اساس سامانه نان در وزارت علوم انتخاب می‌شوند. نان که سرواژه نظام ایده‌ها و نیازهاست، سامانه‌ای در وزارت علوم است که از چند سال پیش برای شناسایی نیازهای جامعه و صنعت و اتصال آن‌ها به ایده‌ها و تخصص‌های دانشگاهیان طراحی شده است.

گفتنی است، برای اینکه این سامانه محور فعالیت‌های تقاضامحور قرار گیرد، لازم است که ضمانت‌های اجرایی مناسبی در نظر گرفته شود؛ چراکه این سامانه تاکنون نتوانسته است جای خود را بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اعضای هیأت علمی باز کند.

پایان پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: تحقیق و توسعه برنامه هفتم توسعه لایحه هفتم توسعه علم و فناوری مسأله محوری آئین نامه ارتقای اساتید اعضای هیأت علمی علم و فناوری هفتم توسعه دانشگاه ها آئین نامه تولید علم سال آینده زیست بوم بار مالی پژوهش ها سنجه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۹۷۴۷۵۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اپراتور اختصاصی هوش مصنوعی راه‌اندازی می‌‎شود

 معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور با اعلام اینکه اساسنامه مرکز ملی هوش مصنوعی در شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال تدوین است، گفت: این مرکز در اولین گام یک کاربر هوش مصنوعی یا به اصطلاح «اپراتور اختصاصی هوش مصنوعی» را در کشور راه‌اندازی می‌کند.

به گزارش خبرگزاری ایمنا، روح الله دهقانی فیروزآبادی امروز_شنبه هشتم اردیبهشت_ در نشست خبری با خبرنگاران اظهار کرد: توسعه فناوری در کشور وظیفه اصلی معاونت علمی ریاست جمهوری است و در این راستا برنامه ستاد توسعه هوش مصنوعی این معاونت کمک به دانشگاه‌ها، محققان و شرکت‌های دانش بنیان برای توسعه فناوری‌ها و کاربست هوش مصنوعی در ایران با استفاده از ابزار اپراتور است.

وی ادامه داد: پیش بینی می‌شود امسال جریان اکوسیستمی هوش مصنوعی در کشور راه می‌افتد و به صدها جی پی یو (GPU واحدهای پردازش گرافیک) دست پیدا می‌کنیم.

رئیس بنیاد ملی نخبگان به رایزنی با رئیس جمهور و بسیاری دستگاه‌ها از جمله سازمان برنامه و بودجه برای راه اندازی مرکز توسعه هوش مصنوعی در کشور و در کنار آن شورای راهبری هوش مصنوعی اشاره کرد و و یادآور شد: برای این کار مدل‌های مختلف در بسیاری کشورها بررسی شد.

دهقانی فیروزآبادی خاطرنشان کرد: بررسی‌ها نشان داد که بعضاً برخی کشورها وزارتخانه و برخی هم شورای راهبری برای هوش مصنوعی ذیل ریاست جمهوری ایجاد کرده‌اند.

اساسنامه مرکز ملی هوش مصنوعی در حال تدوین

وی افزود: با ساعت‌ها رایزنی و مشورت با متخصصان و صاحب‌نظران هوش مصنوعی و شبکه‌ها به این جمع بندی رسیدیم که در کشور باید یک مرکز تحت عنوان مرکز ملی هوش مصنوعی داشته باشیم تا وظیفه کلانی را در این حوزه از جمله نظارت و تنظیم گری و همچنین توسعه زیرساخت‌های کلان عهده دار شود و شورایی هم به عنوان راهبر و هیأت امنا بالا سر این مجموعه شکل بگیرد.

معاون علمی رئیس جمهور یادآور شد: اسفندماه ۱۴۰۲ مرکز ملی هوش مصنوعی تأسیس شد و حکم ریاست آن نیز توسط رئیس جمهور صادر شد و اعضای شورای راهبری این مرکز نیز معرفی شدند، اساسنامه مرکز ملی هوش مصنوعی د رحال حاضر در شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال تنظیم آست.

دهقانی فیروزآبادی تاکید کرد: این مرکز در حوزه هوش مصنوعی فراتر از معاونت علمی ریاست جمهوری است و همه دستگاه‌ها در قبال این مرکز از یک مأموریت اختصاصی برخوردار هستند.

وی از برگزاری جلسات مختلف با طرف‌های تأثیرگذار در حوزه هوش مصنوعی همچون سرمایه گذاران مختلف، بخش‌های دولتی و صندوق‌ها خبر داد و تصریح کرد: در این راستا صندوق پژوهش و فناوری توسعه هوش مصنوعی نیز تصویب و دایر شد.

رئیس بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه این صندوق با سرمایه ۱۰ هزار میلیارد تومانی برای فعالیت برنامه ریزی شده است، افزود: بخش خوبی از این سرمایه را نهادهایی مثل صندوق توسعه ملی و چندین مودی مالیاتی بزرگ در حوزه اپراتورها تقبل کرده‌اند که پرداخت کنند بنابراین اقدامات عملیاتی بسیار خوب پیش رفته است و برنامه ریزی ها این است که مرکز ملی هوش مصنوعی در اولین گام یک کاربر هوش مصنوعی یا اصطلاحاً یک اپراتور هوش مصنوعی در کشور راه اندازی کند.

دهقانی فیروزآبادی ادامه داد: طبق برنامه ریزی انجام شده این اپراتور هوش مصنوعی سه خدمت اصلی را عرضه می‌کند، یعنی یک مزرعه پردازشی بزرگ که چگونگی ابعاد و اندازه آن در حال بحث است. یک مرکز داده یا دیتا سنتر بزرگ برای تولید داده‌ها و همچنین کتابخانه بزرگ زبانی و تصویری که اینها مجموعه‌هایی هستند که قرار است در اپراتور اصلی مدیریت شوند.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور در بخش دیگری از این نشست خبری در پاسخ به این سوال که تدوین و اجرای نظام ارزیابی دانش بنیان‌ها چه تغییری در اکوسیستم و زیست بوم حوزه دانش بنیان‌های کشور ایجاد کرده است، گفت: در نظام جدید ارزیابی دانش بنیان‌ها، علاوه بر سطح فناوری، میزان اشتغال تخصصی و گردش مالی شرکت‌ها مورد سنجش قرار می‌گیرد و شرکت‌های فناور بر این اساس به شرکت‌های نوپا، نوآور و فناور تقسیم می‌شوند.

دهقانی فیروزآبادی در مورد اینکه گفته شده این همان سیستم دسته بندی نوع یک، دو و سه سابق است، تاکید کرد: مطلقاً این صحبت اشتباهی است چراکه قبل از این مجموعه‌های فناور تنها براساس فناوری دسته بندی می‌شدند.

وی اظهار داشت: نظام ارزیابی جدید مجموعه‌های فناور در حال حاضر به یک ابزار جدی برنامه ریزی و مدیریت تسهیلات برای ساز و کارهای حمایتی برای معاونت علمی تبدیل شده است و اینکه می‌گوئیم ۷ هزار از مجموعه‌های فناور ما شرکت نوپا و قریب به ۸۰۰ تا هزار فناور هستند و ۲ هزار نوآور هستند، یک دید واقعی به ما می‌گوید که حجم اقتصاد و حجم صادراتی کشور در چه مرحله و شرایطی است برای یک برنامه ریزی جدی از سوی معاونت علمی است.

رئیس بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه در سه ماه آینده بحث ارزیابی مجموعه‌های فناور به شکل اساسی به روز رسانی می‌شود و ارزیابی‌ها توسط پارک‌ها انجام و آسان گیرانه تر و بعضاً غیرحضوری خواهد بود، افزود: هم اکنون ۱۰ پارک علم و فناوری در کشور کارگزار معاونت علمی ریاست جمهوری در شرکت‌های نوپا فعالیت می‌کنند.

دهقانی فیروزآبادی در عین حال تاکید کرد: تمرکز ارزیابی‌های جدی و حضوری بر روی شرکت‌های نوآور و فناوری خواهد بود که بازی اصلی دست آنها است.

وی پیش بینی کرد امسال علاوه بر متوازن شدن نظام حمایت از مجموعه‌های فناور و واقعی شدن ارزیابی‌ها، حداقل یک هزار شرکت جدیدی از شرکت‌هایی که قبلاً در پارک‌ها بوده‌اند به شرکت‌های دانش بنیان نوپا تبدیل می‌شوند.

۱۰۸ شرکت دانش‌بنیان در بورس حضور دارند؛ امیدواریم تا آخر سال حداقل رشد ۱۰۰ درصدی را تجربه کند

دهقانی فیروزآبادی در ادامه نشست خبری از حضور ۱۰۸ شرکت دانش‌بنیان در بورس خبر داد و گفت: امیدواریم تا آخر سال حداقل رشد ۱۰۰ درصدی را تجربه کنند

وی افزود: یکی از مراحل بلوغ بعضی از شرکت‌های دانش‌بنیان عرضه شدن آنها در بازار سرمایه و مشارکت آنها توسط سرمایه مردم است.، لزومی ندارد یک شرکت دانش بنیان برای ورود به بورس به معاونت علمی ریاست جمهوری مراجعه کند.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور ادامه داد: وقتی بحث کلان داده‌ها مطرح می‌شود یا بحث داده‌های مرتبط با مردم یا امنیت مردم مرتبط می‌شود، صلاحیت شرکت‌ها برای ورود به بورس در یک کارگروهی که در معاونت علمی ریاست جمهوری تشکیل شده، مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد.

کد خبر 748400